'Cả nước làm cả năm không đủ cho doanh nghiệp nhà nước trả nợ'

Ngày 27.8, Diễn đàn Kinh tế mùa Thu 2015 diễn ra tại Thanh Hóa. Đây là sự kiện thường niên do Ủy ban Kinh tế Quốc hội tổ chức. Đóng góp tham luận tại Diễn đàn Kinh tế mùa Thu năm nay, CEO Đặng Đức Thành - Chủ nhiệm Câu lạc bộ các nhà kinh tế (VEC), Ủy viên BCH Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam đã có bài tham luận xoay quanh chủ đề: "Để kinh tế Việt Nam hội nhập và phát triển bền vững".

Theo đó, ông Thành nhận định nền kinh tế Việt Nam vẫn còn gặp nhiều khó khăn, tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân 4 năm 2011- 2014 dự kiến sẽ chỉ đạt khoảng 5,6%/năm, thấp xa so với chỉ tiêu tăng trưởng bình quân theo kế hoạch (6,5% - 7%). 

So với một số nước trong khu vực ASEAN thì tăng trưởng kinh tế của Việt Nam chậm lại trong khi các nước đã có sự cải thiện và duy trì được tốc độ tăng trưởng cao như Singapore từ 1,3% năm 2012 lên 4,1% năm 2013; Myanmar tăng từ 5,6% năm 2011 lên 7,6% năm 2014…

Bên cạnh đó, khó khăn ngân sách và nợ công vẫn tăng cao, nợ xấu ngân hàng vẫn còn chậm giải quyết; môi trường sản xuất kinh doanh mặc dù đã có sự nỗ lực của các ngành và Chính phủ nhưng vẫn còn gặp rất nhiều khó khăn...

"Tất cả những dấu hiệu nêu trên nói lên sự phát triển kinh tế đang tình trạng ở thế bị động của nước ta. Cần có sự đột phá, cải cách mạnh mẽ hơn nữa, cần phải “lật ngược thế cờ” chuyển từ thế bị động sang thế chủ động", CEO Đặng Đức Thành cho biết.

Để nền kinh tế Việt Nam có thể phát triển bền vững hơn, ông Thành cho rằng cần phải thay đổi tư duy kinh tế và thay đổi chiến lược phát triển kinh tế. 

Cụ thể là cần xem xét lại cách thức tổ chức thực hiện công nghiệp hóa; thời gian thực hiện; mô hình thực hiện cụ thể như thế nào. Bởi việc đầu tư phát triển công nghiệp hóa (hàm ý có công nghiệp nặng) đòi hỏi “nguồn vốn” rất lớn, do đó rất cần xác định lộ trình thực hiện công nghiệp hóa. 

"Chính do việc xác định chủ trương thực hiện công nghiệp hóa không rõ ràng, dẫn đến các tỉnh tiến hành triển khai đại trà dẫn đến thực trạng: nơi nào cũng xây dựng và phát triển khu công nghiệp. Nơi nào cũng xây dựng cảng biển, sân bay. Và kết quả là nhiều công trình không sử dụng hết công suất; lãng phí nghiêm trọng; nhiều khu công nghiệp còn bỏ hoang, trong khi đó đất cho sản xuất nông nghiệp lại bị thu hẹp dần, người nông dân không có đất canh tác.

Trong lúc nguồn lực còn rất yếu, nhưng do sa đà với những mục tiêu to tát, nên chúng ta đã cho phát triển ngay các tập đoàn quy mô lớn một cách duy ý chí với mong muốn sớm thực hiện chủ trương công nghiệp hóa. Kết quả là sự đổ vỡ với những cái chết được báo trước của nhiều tập đoàn, như: Vinashin, Vinalines…", ông Thành nhận định.

Cũng theo vị CEO này, do tư duy nóng vội muốn tiến ngay lên công nghiệp hóa hiện đại hóa, xác định các doanh nghiệp nhà nước là đội quân chủ lực nên Việt Nam đã ưu đãi quá nhiều cho doanh nghiệp nhà nước. 

Chính “cơ chế” này đã khiến cho các thành phần kinh tế khác (lực lượng FDI, doanh nghiệp tư nhân…) không thể cạnh tranh lành mạnh với khối doanh nghiệp nhà nước, cũng như không thể có cơ hội tiếp xúc với nguồn vốn vay. Trong khi trình độ quản trị của doanh nghiệp nhà nước lại rất thấp, việc doanh nghiệp nhà nước phải vay mượn để đầu tư gây mất cân đối nghiêm trọng.

Ông Thành lấy dẫn chứng từ nghiên cứu của Bùi Trinh (2014), trong khối doanh nghiệp nhà nước thì các tập đoàn, tổng công ty thuộc Trung ương quản lý có tỷ lệ nợ phải trả so với tổng nguồn vốn xấp xỉ 4 lần, trong khi tỷ lệ này đối với các doanh nghiệp nhà nước do địa phương quản lý chỉ trên 1 lần. 

"Tốc độ tăng về nợ của khối doanh nghiệp nhà nước năm 2011 so với năm 2006 là 2,2 lần và tăng bình quân hàng năm vào khoảng 16%. Tỷ lệ nợ phải trả của các doanh nghiệp nhà nước từ năm 2006 đến nay cao hơn số GDP. Điều này có nghĩa cả nước làm trong cả năm cũng không đủ để doanh nghiệp nhà nước trả nợ trong suốt từ năm 2006 đến nay", ông Thành nhận định.

Trên cơ sở đó, ông Thành kiến nghị cần phải ưu tiên phát triển các thành phần kinh tế khác và tập trung triệt để đẩy mạnh cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước. 

Bởi hiện nay doanh nghiệp nhà nước đang chiếm gần 40% vốn sở hữu của nền kinh tế; nhiều doanh nghiệp hoạt động (do cơ chế) không năng động và hiệu quả thấp nên việc đẩy mạnh cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước sẽ góp phần tăng trưởng kinh tế.

"Việt Nam là nước có nhiều sản phẩm nông nghiệp xuất khẩu thô được xếp hạng cao trên thế giới như: gạo, hạt điều, hạt tiêu, cà phê, cao su, thủy sản nên việc đẩy mạnh công nghiệp hóa chế biến để tăng giá trị gia tăng của nông nghiệp sẽ góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế đất nước", ông Thành cho biết.

Bên cạnh đó, CEO Đặng Đức Thành cho rằng, du lịch là ngành công nghiệp không khói. Việt Nam có rất nhiều lợi thế về cảnh quan, lịch sử, văn hóa và ẩm thực, nếu phát triển ngành này mà đạt được từ 15 – 20% GDP thì sẽ đóng góp đáng kể vào nền kinh tế.

Ngoài ra, thay vì Nhà nước đầu tư, đẩy mạnh thu hút đầu tư nước ngoài để thu hút vốn, công nghệ, kỹ năng quản lý. Hiện nay đầu tư nước ngoài đang chiếm khoảng 20% vốn đầu tư của cả nước và trên 30% kim ngạch xuất khẩu. Còn 50% khu công nghiệp chưa được lấp đầy, nên những lợi thế để thu hút đầu tư Việt Nam vẫn còn rất lớn.