Trung Quốc chiếm 60% lượng đất hiếm được khai thác trên thế giới và sự thống trị thị trường của nước này “quan trọng nhất” là về phương diện tinh chế, theo Alicia Garcia-Herrero, nhà kinh tế trưởng khu vực Châu Á - Thái Bình Dương của Natixis. Ví dụ, Trung Quốc kiểm soát 90% công suất chế biến khoáng sản với coban, lithium và niken.
“Vì vậy, Liên minh Châu Âu cần hạ thấp các tiêu chuẩn môi trường với nhà máy tinh chế hoặc tìm những nơi khác để tinh chế” - bà nói thêm.
Phát biểu tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới trong tháng này, Chủ tịch Uỷ ban Châu Âu Ursula von der Leyen kêu gọi tạo sân chơi bình đẳng thông qua “giảm thiểu rủi ro, thay vì tách rời” khỏi nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.
Thừa nhận trong quá trình chuyển đổi năng lượng sạch, Châu Âu phụ thuộc “98%” vào Trung Quốc về các khoáng sản quan trọng, bà Ursula von der Leyen cũng nêu bật sự khác biệt của Liên minh Châu Âu so với Mỹ trong cách tiếp cận về thương mại với Trung Quốc.
Đất hiếm dùng để làm gì?
Francoise Nicolas, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Châu Á của Viện Quan hệ Quốc tế Pháp, giải thích đất hiếm là khoáng chất thiết yếu để sản xuất ô tô điện và tuabin gió, và Liên minh Châu Âu vẫn phụ thuộc nhiều vào việc nhập khẩu đất hiếm từ Trung Quốc.
Ngoài các ứng dụng trong phát triển năng lượng sạch, đất hiếm còn chứa các nguyên tố quan trọng được sử dụng trong thiết bị quốc phòng.
Một ấn phẩm vận động quân sự của Mỹ, tạp chí Air & Space Forces Magazine, lưu ý cách các nguyên tố đất hiếm được sử dụng rộng rãi trong nam châm cho tên lửa dẫn đường; động cơ được lắp đặt trong máy bay và xe tăng; hệ thống radar và liên lạc vệ tinh.
“Những nguyên tố này từng đến từ Mỹ. Từ những năm 1960 đến những năm 1980, Mỹ là quốc gia dẫn đầu thế giới về khai thác và sản xuất đất hiếm. Nhưng hiện nay không còn như vậy nữa" - tạp chí cho hay.
Tại sao đất hiếm quan trọng?
Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) dự đoán, tới 2040, thế giới cần lượng khoáng sản đầu vào nhiều hơn gấp 6 lần so với hiện nay khi các quốc gia chạy đua để đạt được mục tiêu không phát thải ròng vào năm 2050.
Patrik Andersson, nhà phân tích tại Trung tâm Trung Quốc Quốc gia Thụy Điển, lưu ý, việc khai thác đất hiếm chỉ là bước đầu tiên trong chuỗi cung ứng.
“Các khoáng chất được khai thác tại mỏ phải được xử lý thành các vật liệu và sản phẩm tiên tiến, chất lượng cao mà ngành sản xuất Châu Âu yêu cầu. Với Thụy Điển và các nước Châu Âu khác, nút thắt cổ chai chính không nằm ở thượng nguồn mà là ở khu khai thác. Nút thắt đó ở hạ lưu, ở quá trình xử lý và sản xuất hàng hóa có chứa các nguyên tố đất hiếm" - nhà phân tích Andersson nói.
Những vật liệu và sản phẩm này - cần cho "quá trình chuyển đổi xanh" của Châu Âu - là những gì mà EU cho là có tính chất quyết định - đồng thời "sự thống trị của Trung Quốc càng lớn hơn khi càng đi sâu vào chuỗi cung ứng". Ông cũng lưu ý cách nam châm đất hiếm thường được sử dụng trong động cơ xe điện, tua-bin gió và ổ cứng máy tính.
Mỏ mới có thể làm giảm sự phụ thuộc của Châu Âu vào đất hiếm từ Trung Quốc không?
Bà Nicolas tại Viện Quan hệ Quốc tế của Pháp cho biết, việc phát hiện ra một trữ lượng đất hiếm khổng lồ như vậy ở Châu Âu “có thể trở thành một yếu tố thay đổi cuộc chơi” vì có thể giúp EU giảm bớt sự phụ thuộc vào đất hiếm nhập khẩu từ Trung Quốc.
“Điều cần nhấn mạnh ở đây là vấn đề không phải là tách khỏi Trung Quốc, mà chỉ đơn giản là giảm phụ thuộc quá mức" - bà nói.
Đồng tình với bà Nicholas, bà Garcia-Herrero của Natixis nói rằng “đây không phải là tách khỏi mà là đa dạng hóa thành công”, vì Liên minh Châu Âu đã giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc thông qua cải tổ các bộ phận trong chuỗi giá trị của mình.
Tuy nhiên, quan điểm của chuyên gia Andersson là có “ý chí chính trị rõ ràng” ở Châu Âu trong việc tách rời một phần hoặc tách rời có chọn lọc khỏi Trung Quốc trong lĩnh vực công nghệ.
“EU muốn duy trì quan hệ thương mại mạnh mẽ và lành mạnh với Trung Quốc, nhưng họ cũng lo ngại phụ thuộc quá nhiều vào công nghệ Trung Quốc trong một số lĩnh vực, cũng như lo ngại về sự thiếu tương hỗ trong thực tiễn thương mại và đầu tư” - ông nói.
Nhưng như bà Nicholas chỉ ra, cần ít nhất 10-15 năm trước khi đất hiếm khai thác ở Thụy Điển được tung ra thị trường.
“Việc thăm dò địa điểm sẽ không bắt đầu trong nhiều năm, ngay cả khi giấy phép được cấp nhanh chóng. Hơn nữa, toàn bộ dự án có khả năng vấp phải sự phản đối do tác động có hại cho môi trường và xã hội của mỏ này" - bà giải thích.
26°C
|
