Mới đây, Ủy ban Nhân dân thành phố Hạ Long (tỉnh Quảng Ninh) và Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (Vinacomin) đã công bố sẽ di dời Nhà máy sàng tuyển than Nam Cầu Trắng của Công ty tuyển than Hòn Gai từ trung tâm thành phố Hạ Long ra khu vực khai thác của mỏ Suối Lai, thuộc phường Hà Khánh (cách trung tâm thành phố 7km). Tuy nhiên, việc di dời lần này đang có nhiều ý kiến khác nhau. Tòa soạn NangluongVietnam giới thiệu bài viết của TS Nguyễn Thành Sơn phản biện xung quanh vấn đề này.
Câu chuyện di dời lần 1
Kho chứa và Nhà máy tuyển than Nam Cầu Trắng hiện tại. Ảnh: Nguyễn Hùng
Khi đó, chúng tôi (đang được Bộ Năng lượng trả lương) đã ủng hộ chủ trương của tỉnh Quảng Ninh, kiến nghị Bộ Năng lượng di dời Nhà máy sàng - tuyển than ra khỏi trung tâm thị xã Hòn Gai. Sự ủng hộ quan điểm phát triển ngành Than phải gắn với bảo vệ môi trường của chúng tôi khi đó rất nhất quán, nhưng không mù quáng.
Chúng tôi đề xuất nên di chuyển Nhà máy sàng than Hòn Gai qua Đèo Bụt (xuống khu vực Nhà máy sàng - tuyển than Cửa Ông ở vùng Cẩm Phả - cách vị trí cũ 30km). Khi đó, chúng tôi cho rằng, di dời là đúng, nhưng chỉ di dời đến Nam Cầu Trắng thì chưa tối ưu (vì rất gần Văn phòng Tỉnh ủy Quảng Ninh).
Chúng tôi đã gửi ý kiến để công khai cả trên nhật báo “Quảng Ninh” (cơ quan của Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh) về việc di dời Nhà sàng Hòn Gai ra khỏi trung tâm thị xã. Sau một hồi tranh luận bất phân thắng bại của “kẻ tám lạng, người nửa cân”, Thủ tướng Chính phủ đã phải can thiệp và quyết định di dời theo phương án tỉnh Quảng Ninh đề xuất (ra Nam Cầu Trắng - cách vị trí cũ khoảng 5km).
Cả bên “thắng” (tỉnh) và “thua” (bộ) đều hỷ hả: tỉnh Quảng Ninh đạt được ước nguyện “di dời” của mình, còn Bộ Năng lượng thì cũng chỉ phải di dời có 5km, thay vì phải hơn 30km qua Đèo Bụt xuống tận Cửa Ông (theo đề xuất của chúng tôi). Chỉ có tác giả bài viết bị thiệt, ở tận Hà Nội cũng bị vạ lây, phải tự “di dời” ra khỏi vị trí làm việc quen thuộc tại số nhà 54, phố Hai Bà Trưng (Văn phòng Bộ Năng lượng) về 30B phố Đoàn Thị Điểm (văn phòng một xí nghiệp vô danh trong Bộ Năng lượng).
Vào thời điểm triển khai di dời Nhà sàng Hòn Gai, Tổng công ty Than Việt Nam (TVN) cũng được thành lập theo Nghị định 13 của Chính phủ. Câu chuyện ngược đời “cái dại, con mang” đã ngay lập tức xảy ra. Lãnh đạo Bộ Năng lượng được yên vị trên ghế của mình cho đến lúc nghỉ hưu, bỏ mặc ngành Than - đứa con “ngoan” tự xoay xở. Vừa được khai sinh, đã phải “di dời” nhà sàng, TVN đã bị mất gần như “trắng tay” hàng loạt bất động sản vô giá liên quan đến Nhà sàng Hòn Gai (khu nhà sàng, khu kho than, tuyến đường sắt từ Hà Lầm ra Bãi Cháy, đặc biệt là Cảng than Hòn Gai bên cạnh phà Bãi Cháy vv...).
Rồi “họa vô đơn chí”, chưa kịp chập chững biết đi, TVN lại phải di dời tiếp cả Nhà máy Cơ khí Hòn Gai ra khỏi khu đất hương hỏa do tổ tiên để lại. Mặc dù đang trong thời kỳ khủng hoảng, cán bộ công nhân ngành Than đã phải vui vẻ chấp nhận việc di dời tốn kém các công trình công nghiệp để hình thành hàng loạt các suất đất mặt đường vì sự nghiệp bảo vệ môi trường và phát triển đô thị của địa phương.
Nhưng, thực tế có nhiều cái “nhưng” khó chịu. Cái khó chịu đầu tiên kéo dài suốt gần 20 năm qua cho đến tận ngày nay đối với người thợ mỏ là: khu đất vàng thuộc Cảng than Hòn Gai trước kia đã được giao cho các đơn vị ngoài ngành Than để kinh doanh bia hơi và làm “cảng hành khách không người”.
Vị trí đắc địa và rộng mênh mông của nhà sàng, kho than, và nhà máy cơ khí cũ được chia lại theo kiểu ban ơn cho ngành Than chỉ đủ xây văn phòng cho hai đơn vị thành viên. Dãy nhà ở hang chuột của cán bộ công nhân ngành Than nằm bên cạnh thì bị co lại (theo chiều rộng) để có thêm suất đất mặt đường. Trong khi hàng loạt các dự án trụ sở của các đơn vị ngoài Than đã thi nhau mọc lên như nấm sau mưa trên khu đất vàng do ngành Than để lại, thì cả ngành Than (tồn tại cùng địa danh “Hòn Gai”, “Bãi Cháy” đến nay đã gần 120 năm) “theo qui hoạch đô thị” vẫn chỉ “được duyệt” có một miếng đất “cắm dùi” nhỏ đến mức chẳng đáng để xây trụ sở cho ngang tầm với “kỳ quan thiên nhiên thế giới” mới.
Cái giá sẽ phải trả của việc di dời lần 2
Câu chuyện chưa có hồi kết. Nhu cầu phát triển đô thị thì vô hạn, nhưng tầm nhìn của con người thì rất hữu hạn. Vì thế, Nhà máy sàng - tuyển than Nam Cầu Trắng (tên gọi theo địa chỉ mới của Nhà sàng Hòn Gai) là một công trình công nghiệp có tuổi thọ 50 - 75 năm, mới đi vào hoạt động từ 1995, nhưng đến nay (chưa được 20 năm) đã, đang có nguy cơ phải tiếp tục “di dời” cũng lại vì sự nghiệp phát triển đô thị.
Theo “ý kiến chỉ đạo”, Nhà máy sàng - tuyển than Nam Cầu Trắng được Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV) dự kiến di dời tới vị trí của phương án 1 (trong số 4 “phương án lựa chọn”) thuộc phường Hà Khánh, cách trung tâm thành phố Hạ Long khoảng 7km. Điều rất đáng quan ngại, cũng như lần di dời trước đây (di dời Nhà sàng Hòn Gai kéo theo di dời của Cảng than Hòn Gai), di dời Nhà máy sàng - tuyển than Nam Cầu Trắng lần này cũng sẽ phải thực hiện đồng thời với việc di dời cả Cảng xuất than Nam Cầu Trắng.
Việc di dời lần này của Nhà sàng và Cảng than Nam Cầu Trắng sẽ dẫn tới “được” và “mất” lớn hơn rất nhiều lần.
Cái “được” khá hấp dẫn: khu đất nằm sát biển (hơn 34,2 ha) của Nhà sàng và Cảng than Nam Cầu Trắng hiện nay có đơn giá (theo thị trường đất ở) cũng vài chục triệu đồng/m2. Nhiều “nhà đầu tư” ngoài ngành Than đang nhòm ngó. Nhưng, cái “mất” của ngành Than sẽ lớn hơn nhiều: việc “di dời” nhà sàng tốn khoảng vài trăm tỷ đồng, nhưng cùng với việc di dời nhà máy sàng - tuyển than, TKV sẽ phải thiết lập một cảng than mới trên sông Diễn Vọng (dự kiến phía thượng lưu của Cầu Bang - khu cảng Làng Khánh) với chi phí vô cùng lớn, gấp khoảng 10 lần chi phí di dời nhà máy (khoảng năm nghìn tỷ đồng). Dự án tiêu cả núi tiền này của ngành Than đang được cơ quan tư vấn ngoài ngành nghiên cứu lập báo cáo đầu tư.
Khi cảng than bên bờ sông Diễn Vọng này đi vào hoạt động, cái “mất” sẽ còn lớn hơn nhiều. Đó là Cửa Lục của Vịnh Hạ Long - một trong bảy “kỳ quan thiên nhiên mới của thế giới” sẽ trở thành cái “ao than”. Các bãi tắm biển của “khu đô thị mới” văn minh, hiện đại Hà Khánh A, Hà Khánh B vừa được thiết lập của thành phố Hạ Long sẽ thành “bể bơi” của các đoàn tàu, sà lan chở than, và cầu Bãi Cháy thơ mộng vừa xây xong sẽ trở thành “dây đàn than”.
Hãy hy vọng và cầu mong các quan chức của UNESCO quan liêu sẽ không nhìn thấy những nguy cơ bị ô nhiễm của Cửa Lục, Bãi Cháy và sẽ không ai dám động đến danh hiệu 2 lần là “di sản thế giới” của Hạ Long.
Nguồn: nangluongvietnam.vn
25°C
|
